Της Αναστασίας Μπλουχουτζή*
Όσον αφορά την προθυμία των μεταναστών υψηλής ειδίκευσης να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, η κυρίαρχη νοσταλγία για την πατρίδα, την οικογένεια και τους φίλους και οι δεσμοί μεταξύ αυτών και της πατρίδας τους είναι οι βασικές κινητήριες δυνάμεις της επιστροφής που πραγματοποιείται μόνο εάν πληρούνται συγκεκριμένες συνθήκες στη χώρα καταγωγής. Οι προϋποθέσεις συνήθως περιλαμβάνουν παραμέτρους όπως η οικονομική ανάπτυξη, οι επενδύσεις στην επιστήμη και την τριτοβάθμια εκπαίδευση και η πολιτική σταθερότητα. Συγκεκριμένα για την Ελλάδα, η δημιουργία αξιοκρατικής αγοράς εργασίας, η εστίαση στην καινοτομία και η διαφοροποίηση των προϊόντων, η παροχή επιδοτήσεων σε επιχειρήσεις για πρόσληψη επιστημονικού και τεχνολογικού προσωπικού και η ενίσχυση της αυξημένης κινητικότητας του, η προώθηση προγραμμάτων συνεργασίας μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα με δίκτυα στο εξωτερικό, η προώθηση των ενώσεων αποφοίτων και η δημιουργία ενός δικτύου εμπειρογνωμόνων στο εξωτερικό έχουν προταθεί ως κατάλληλα μέτρα πολιτικής για την αναστροφή της διαρροής εγκεφάλων.
Το 67% των ατόμων που συμμετείχαν στην έρευνα μας, απάντησαν πως δεν υπάρχει πιθανότητα επιστροφής μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια, ένας στους τέσσερις απάντησε ότι είναι σχετικά πιθανό και μόνο ένας στους είκοσι δήλωσαν ότι προγραμματίζει την επιστροφή του μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα. Ως εξέλιξη που θα μπορούσε να αλλάξει την απόφασή τους να μην επιστρέψουν στην Ελλάδα, οι περισσότεροι ερωτηθέντες περιέγραψαν την εστίαση της αγοράς και του κράτους στην έρευνα και στην καινοτομία, ενώ δεν ήταν λίγοι και εκείνοι που ανέφεραν ως τέτοιον παράγοντα την εδραίωση στη χώρα της αξιοκρατίας στην επιλογή του προσωπικού.
Οι ερωτηθέντες εμφανίστηκαν θετικοί στο σύνολο των δημόσιων πολιτικών προσέλκυσής τους πίσω στην Ελλάδα, με τις πολιτικές εκείνες που δεν αφορούσαν συγκεκριμένα μόνο τμήματα του πληθυσμού των μεταναστών να είναι οι πλέον δημοφιλείς.
Η παροχή φορολογικών ελαφρύνσεων και η απλοποίηση των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας και εταιρικών σχέσεων για τους κατοίκους εξωτερικού κέρδισαν τα υψηλότερα ποσοστά.
Η συνεργασία της Ελλάδας με άλλες χώρες στον τομέα της Διασποράς και η εφαρμογή δράσεων όπως αυτές του προγράμματος «Νόστος» και της δημιουργίας μητρώου ακαδημαϊκών της διασποράς, μπορούν να συνεισφέρουν ώστε οι ομογενείς να επανεπενδύσουν στη σχέση τους με την πατρίδα και να επαναπροσδιορίσουν την πιθανότητα επιστροφής τους. Η δραστηριοποίηση θεσμικών οργάνων αφιερωμένων στη δέσμευση της διασποράς που θα καταστήσει τις εθνικές πολιτικές γνωστές στα μέλη της είναι απαραίτητη προς αυτή την κατεύθυνση.
Τα κίνητρα μεταφοράς της φορολογικής κατοικίας που χορηγήθηκαν μετά το 2019 είναι θετικά βήματα προσέλκυσης των Ελλήνων μεταναστών. Ευνοϊκότερα δικαιώματα ιδιοκτησίας, ρήτρες στην επιλογή προσωπικού στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα θα μπορούσαν να ενισχύσουν περαιτέρω την πιθανότητα επιστροφής των μελών της διασποράς στην Ελλάδα ώστε να αξιοποιήσουν τις δεξιότητες και τις γνώσεις τους είτε στον δημόσιο, είτε στον ιδιωτικό τομέα. Επιπλέον, η χορήγηση επιχειρηματικών και στεγαστικών δανείων με ευνοϊκούς όρους θα διευκόλυνε τη μετανάστευση επιστροφής και την επιχειρηματικότητα.
*Η Αναστασία Μπλουχουτζή είναι Επίκουρη Καθηγήτρια στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών και μέλος της ερευνητικής ομάδας του έργου CREDITTGR
